maandag 4 mei 2015

Cavalieri nodigt uit tot bewegen, woorden om te zetten in gestes

René Jacobs - zanger, dirigent maar de laatste decennia ook onderzoeker - voert je mee naar het Italië van de nadagen van de 16de eeuw. Het knisperde er van de belofte van een nieuwe tijd. De bidzalen, de oratoria, van Rome waren tot op zekere hoogte vrijplaatsen, plekken waar de straffe liturgische regels konden worden losgelaten. Er ontstonden experimenten voor nieuwe vormen van religieuze beleving. De eigen taal mocht de plaats innemen van het formele Latijn en nieuwe vormen van muziektheater kregen een kans - voorlopers van opera en oratorium.
Emilio de Cavalieri, geboren rond 1550, was hierin een belangrijke speler. Hij was diplomaat, adviseur van de groothertog van Toscane, vertrouweling aan het pauselijk hof, maar ook danser en choreograaf. En componist. Ter ere van het jubeljaar 1600 schreef hij het theatrale Rappresentatione di Anima e di Corpo, een moralistische allegorie. Zo te horen bedacht hij zijn noten als een choreograaf. Grote delen van het werk zijn uitnodigingen om te bewegen, de woorden om te zetten in gestes.    

René Jacobs maakt de sfeer van verwachting uit Cavalieri's tijd mooi voelbaar. Hij laat het koor, en personages als de Ziel, de Wereld en een Beschermengel zingen met de eenvoud die de componist voorschrijft: zonder opsmuk. Alles stond in dienst van de tekst, maar Cavalieri maakt één uitzondering: de zielen in het Paradijs krijgen weelderige coloraturen toebedeeld. René Jacobs voegt daar een kritische knipoog naar het publiek aan toe. Ook Vita mondana, het wereldse leven, dat vooral vervuld is van zichzelf, laat hij uit de band springen met versierde noten die de ijdelheid van de mens illustreren.

De Akademie für alte Musik Berlin houdt zich aan Cavalieri's regel en maakt ruim baan voor de tekst, maar zodra de musici mogen uitpakken krijgen de noten een zwaai en raken ze los van het papier. Datzelfde geldt voor de koorzangers van de Deutsche Staatsoper Berlin en de solisten.

Eén klein minpuntje: de lange, gesproken inleiding van Avveduto en Prudentio klinkt wat gekunsteld. Dat is voorbij zodra de zangers gaan zingen. Dan kan de Rappresentatione di Anima e di Corpo in al zijn kracht losbranden.
Biëlla Luttmer
de Volkskrant, 25 februari 2015


René Jacobs
Emilio de Cavalieri: Rappresentatione di Anima e di Corpo
Harmonia Mundi